´De Landtong´ presenteert: Het dagboek van een meerkoet

SCHRIJVEN OVER DIEREN WAAR IK EEN HEKEL AAN HEB,

SPREEKT MIJ AAN

In deze lange (sport)zomer moet u het zonder (nieuwe edities van het) clubblad stellen. Wij van De Landtong dachten daarom: laten we eens op Het Grote Internet publiceren. Een unicum van de redactie van uw papieren clubperiodiek! En waar komen we mee? Met een dagboek. Op ons verzoek observeerde gastredacteur (èn dichter èn Amstelbewoner) Guus Muller zijn buurtjes. Een verhaal over leven en dood, en al wat daartussen zit. ‘Er is niets, niets dan de meerkoet zelf.’

Tekst: Guus Muller
Beeld: Saskia Leefsma

10 mei 2016
De vraag of ik een meerkoetdagboek bij wil houden, lijkt na aarzeling aantrekkelijk. Een hekel aan die beesten, dat voorop, omdat ze bij mij als ‘sloothooligans’ te boek staan; obsessief agressief, lelijk saai zwart en scherpe kreten. Verre van elegant. Altijd bezig om anderen weg te jagen en in hun territoriumdrift of concurrentie eliminatie pikken ze jongen van anderen de kop in. Maar de routine waarmee ze de reikwijdte van roeispanen ontwijken, en dus weten in te schatten, is wel leuk. Iets schrijven over dieren waar ik een hekel aan hebt spreekt mij aan. Observaties van vlakbij.
Een paar meter van de voordeur is een meerkoetennest. In een rieteilandje op het water. Al enkele weken zit er een meerkoet te broeden. De ene meerkoet op het nest en de andere die rietstengels aanvoert en de gebruikelijke buurvogels op een afstand tracht te houden zoals eenden en waterhoentjes. Collega-meerkoeten die zich melden vanaf de andere kant van de Amstel worden tot over het midden nagejaagd en teruggestuurd. Futen, die verderop ook een nest hebben, jagen ze niet weg. Die zijn kennelijk hoger in de hiërarchie. Nog niet meegemaakt dat er geen meerkoet op het nest zit. Eigenlijk houd ik mannetjes en vrouwtjes niet uit elkaar. Als ik het opzoek blijkt het mannetje ‘s nachts te broeden en het vrouwtje overdag.

11 mei

Het nest is na een stormachtige nacht gedeeltelijk in elkaar gestort. Een ei is op een randje blijven liggen, een ander ei drijft vlakbij in het water. Een meerkoet is bezig om op dat lagere niveau een nieuw nest te maken. Naarstig haalt het oude rietstengeldelen naar zich toe om een drempel voor het ene ei te vormen terwijl ze ook tracht erop te blijven zitten. In de ontstane chaos gaat ze ook enige tijd op het bovengelegen nest zitten waar volgens mij geen ei meer in ligt. Het ei beneden negeert ze dan totaal maar later zit ze daar toch weer op en gaat ze verder met daar een nest rond zichzelf en het ei te maken.

12 mei
Het benedennest is nu ongeveer 10 centimeter verhoogd en het ei ligt nu in een relatief diepe kom. Overdag is de meerkoet bezig met grote rietdelen die ze her en der losrukt of afbreekt naar het nest te slepen. Tussendoor zit ze op het ei. De andere meerkoet verjaagt twee krakeenden die een nestelplaats zoeken.

13 mei
Een rustige zonnige dag met de meerkoet op het nest.

14 mei
Er is geen ei meer. De meerkoet zwemt rond, zoekt voedsel en brengt weer rietstengels naar het nest maar het ei is weg. Geen ei, geen jonge meerkoet. Er is niets, niets dan de meerkoet zelf. Een mislukte broedpoging, dat is het.

1 juni
Terug van een vakantie. Twee weken heb ik ze niet gezien, geen haan die ernaar kraait. Sporadisch aan ze gedacht, dat wel. De meerkoet zit op het nest. Het riet is dusdanig gegroeid dat de meerkoet nauwelijks meer te zien is. De meerkoeten pikken de gele bloemen van de waterlelies kaal. Ze zijn verzot op die gele bloemblaadjes waardoor geen enkele waterlelie uitbloeit en haar mooie bloemen kan laten zien. Verder: Veel regen met erg heftige buien tussendoor. Een tijd niet opgelet. Binnen bezig met een verbouwing van de keuken wat al mijn aandacht opeist.

2 juni
Ferry, die samen met mij op meerkoeten is gaan letten, bericht mij zijn situatie: ‘Binnenhaven Willem III, ‘n meerkoetmoeder lijkt met ‘n jong bezig. Ze duwt hem wat, trekt, duwt hem weer onder. Ze gaat lang door, duwt hem keer op keer onder. Het jong is nog klein. Het houdt op en dan zie ik dat ‘t geen meerkoetjong is maar een babyhoender. Nu zie ik ook de waterhoenmoeder die op afstand bleef, bij haar andere kroost. Aangedaan door de levensstrijd zwemt de kleine suf weg. Een kraai die het geheel bekeek ziet zijn kans schoon. Die kraai weet ik bij zijn tweede poging het dak op te jagen. Het jong leeft nog en zwemt op mij af maar ziet vermoedelijk ook in mij een vijand, weer ‘n vijand. Hij duikt onder en zoekt zijn toevlucht onder het vlot. Het is lente. F’

12 juni
Er zwemt een piepklein meerkoetje rond en er liggen twee eieren op het nest. De kleine wordt goed verzorgd door de twee meerkoeten. Dat alles dus omdat de meerkoeten aan een hernieuwde broedpoging begonnen zijn. Aangezien ik niet in het gedachteleven van een meerkoet kan kijken weet ik niet welke impact het op ze heeft, maar ze zijn er hartstikke druk mee.

13 juni
Voor het eerst zie ik dat een moedereend terug vecht om haar drie grote jongen te beschermen tegen de agressieve meerkoet. De meerkoet taait af en de eenden blijven zitten. De andere meerkoet zit met jong en eieren op het nest.

15 juni
Het nest is leeg en verlaten. Er drijft een ei naast het nest in het water. De langs zwemmende meerkoet pikt er meerdere keren naar en laat het daarna met rust. Ze gaat het nest op, rommelt er wat en laat het nest voor wat het is. Het jonge meerkoetje is nergens te bekennen.

23 juni
Sinds de vorige keer niets van het jonge meerkoetje vernomen. Vlakbij kwam er wel een snoek van ongeveer 70 centimeter boven drijven met vele wonden van waarschijnlijk een schroef van een motorboot. Een forse met vlijmscherpe tanden gewapende vis die plotseling vanuit de onderwaterwereld dood boven komt, laat iets zien van de werkelijkheid waar een meerkoet soms mee te maken heeft. Volgens mij is de meerkoet onverstoord bezig om het nest af te breken. Plantendelen worden losgerukt en afgevoerd naar een andere locatie.